Sosyal Haklar Derne\u011fi \u0130skenderun temsilcili\u011fi \u2018Hatay\u2019da Konut Sorunu\u2019 raporunu yay\u0131nlad\u0131. Raporda \u015fu ifadelere yer verildi:\n
\u201c\u015eehirleri y\u0131kan sadece deprem de\u011fil. Seller, yang\u0131nlar, heyelanlar ve ekolojik dengenin bozulmas\u0131ndan kaynaklanan di\u011fer afetler kentleri ve i\u00e7inde ya\u015fayan t\u00fcm canl\u0131lar\u0131 tehdit ediyor. Bu nedenle ya\u015fananlardan dersler \u00e7\u0131karmak ve Afetlere diren\u00e7li kentler in\u015fa etmek devlet i\u00e7in \u00f6ncelikli g\u00f6rev ve sorumluluk haline gelmi\u015ftir. Bu g\u00f6rev ve sorumluluk ertelenemez, savsaklanamaz ve devredilemez. Di\u011fer bir ifadeyle bu g\u00f6rev ve sorumluluk kamu ad\u0131na hareket eden her bireye ve kuruma birinci derecede sorumluluklar y\u00fckler. Nitekim deprem sonras\u0131 \u00e7\u0131kar\u0131lan Cumhurba\u015fkan\u0131 kararnameleriyle y\u0131k\u0131m ya\u015fayan kentlerin yeniden in\u015fas\u0131, ihaleleri ve imar izinleri do\u011frudan \u015eehircilik ve \u0130klim Bakanl\u0131\u011f\u0131 ile yereldeki m\u00fcd\u00fcrl\u00fcklere ba\u011fland\u0131. Bu noktada kal\u0131c\u0131 konutlar\u0131n ihalesi, yeri, in\u015fas\u0131 ve zemin et\u00fcd\u00fc, mimarisi ve kal\u0131c\u0131 konutlara ait her konunun yetkilisi devlet oldu. O halde afetlere dayanakl\u0131 bir Hatay yaratmak devletin do\u011frudan sorumlulu\u011fu ve y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcd\u00fcr. Hatay\u2019da bir y\u0131ll\u0131k icraatlar bu sorumluluk ve y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckle hareket edilmedi\u011fini g\u00f6steriyor.\n
Oysa y\u0131k\u0131m ya\u015fam\u0131\u015f kentimizde deprem risk haritas\u0131 \u00e7\u0131kar\u0131lmal\u0131, ayakta kalan yap\u0131 stokunun durumu ile birlikte zemin verileri belirlendikten sonra kal\u0131c\u0131 konutlar\u0131n in\u015fas\u0131na ba\u015flanmal\u0131d\u0131r. Risk alt\u0131nda ya\u015fayan halk\u0131n ya\u015fam alanlar\u0131n\u0131n diren\u00e7li hale getirilmesi i\u00e7in ekolojik risklere g\u00f6re planlama yap\u0131lmal\u0131d\u0131r.\n
Fakat yeniden in\u015fa \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 yap\u0131l\u0131rken deprem \u00f6ncesi yap\u0131lan yanl\u0131\u015flar\u0131n tekrar yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131na tan\u0131kl\u0131k ediyoruz. Hatay Havaalan\u0131 hala kullan\u0131lam\u0131yor, yeni yap\u0131lan Defne Devlet Hastanesini bir y\u0131lda \u00fc\u00e7 defa su bast\u0131\u2026 Ayn\u0131 sorumsuzlu\u011fun kal\u0131c\u0131 konutlar\u0131n in\u015fas\u0131nda da oldu\u011fundan neredeyse eminiz.\n
Konut tesliminde \u00f6ncelik kime? \n
Deprem felaketinde en a\u011f\u0131r yaray\u0131 alan Hatay\u2019a kal\u0131c\u0131 konutlar\u0131n imar\u0131nda ve tesliminde \u00f6ncelik verilmesi gerekir. Ama \u00f6yle olmad\u0131\u011f\u0131 gibi y\u00f6neticilerin Hatay halk\u0131na adaletsizlik yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131 di\u011fer yaz\u0131larda resmi rakamlarla belirttik. Kura ve anahtar teslim t\u00f6renleri sonras\u0131nda skandal niteli\u011finde baz\u0131 bilgiler payla\u015f\u0131ld\u0131. Ger\u00e7ek ihtiya\u00e7 sahipleri varken AKP \u015eanl\u0131urfa Milletvekili Cevahir Asuman Yazmac\u0131 ile eski Adalet ve Kalk\u0131nma Partisi (AKP) Milletvekili \u015eamil Tayyar\u2019a kuradan deprem konutu \u00e7\u0131kt\u0131.\u00a0 Depremzedeler daha bu skandal\u0131n \u015fokunu ya\u015farken bu sefer de Menzil Cemaati\u2019nin de merkezi olan Ad\u0131yaman Kahta il\u00e7esine ba\u011fl\u0131 G\u00f6\u00e7eri Mahallesi i\u00e7in d\u00fczenlenen kurada sadece 13 ki\u015fiye deprem konutu \u00e7\u0131kt\u0131. Ancak bu 13 ki\u015fiden 7\u2019sinin kamuda h\u0131zla \u00f6rg\u00fctlendi\u011fi bilinen Menzil Cemaati\u2019ni y\u00f6neten Elh\u00fcseyni ailesi oldu\u011fu anla\u015f\u0131ld\u0131. Bu \u201c\u015fansl\u0131\u201d kuray\u0131 \u00e7ekenlerin kuyumcu d\u00fckk\u00e2nlar\u0131, milyonluk \u015firketleri ve otomobillerinin oldu\u011fu iddia edildi.\n
Kura \u00e7ekiminde ya\u015fanan bu skandallar, Hatay\u2019da \u201ckura \u00e7ekiminde bir \u015faibe ve adaletsizlik var m\u0131\u201d sorusunu sormam\u0131za neden oluyor. Bu sorunun cevab\u0131n\u0131 verebilmek i\u00e7in AFAD\u2019\u0131n kura sonu\u00e7lar\u0131n\u0131 payla\u015fmas\u0131n\u0131 beklememiz gerekiyor. Hatay\u2019da yap\u0131lacak kura \u00e7ekiminde, herhangi bir tart\u0131\u015fma ve \u015faibe ya\u015fanmamas\u0131 i\u00e7in, tam bir \u015feffafl\u0131k uygulanmal\u0131d\u0131r.\n
Hataya haks\u0131zl\u0131k devam ediyor \n
Hatay \u0130line yap\u0131lan haks\u0131zl\u0131k ve adaletsizlik kal\u0131c\u0131 deprem konutlar\u0131 y\u00f6n\u00fcnden de \u00e7arp\u0131c\u0131 \u015fekilde ger\u00e7ekle\u015fiyor.\n
Cumhurba\u015fkan\u0131 Erdo\u011fan, yapt\u0131\u011f\u0131 a\u00e7\u0131klamada; \u201cGaziantep\u2019te 17 bin 425 konut, 1673 i\u015f yeri, 839 ah\u0131r olmak \u00fczere 19 bin 927 hak sahibi bulundu\u011funu\u201d belirti. Erdo\u011fan ayn\u0131 g\u00fcn teslim edilmeye haz\u0131r 10.090 ta\u015f\u0131nmaz i\u00e7in kura \u00e7ekimini de ger\u00e7ekle\u015ftirdi.\n
T\u00fcm deprem b\u00f6lgesinde tamamland\u0131\u011f\u0131 iddia edilen ve kuras\u0131 \u00e7ekilen 46.000 konutun yakla\u015f\u0131k %25\u2019i Gaziantep\u2019te ger\u00e7ekle\u015fmi\u015f. Gaziantep\u2019teki hak sahiplerinin ise yakla\u015f\u0131k %50\u2019si kura \u00e7ekmi\u015fler. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k depremde en a\u011f\u0131r hasar\u0131 g\u00f6ren Hatay\u2019da hak sahiplerinin ancak % 4,4\u2019\u00fc kura \u00e7ekerken, depremin birinci y\u0131l\u0131nda tamamland\u0131\u011f\u0131 iddia edilen konutlar\u0131n ancak %15,8 i\u00e7in kura \u00e7ekimi yap\u0131ld\u0131.\n
Hatay Valili\u011fi\u2019nin g\u00fcncel verilerine g\u00f6re Hatay\u2019daki 205 konteyner kentte toplamda 216.000 yurtta\u015f\u0131m\u0131z kal\u0131yor. Hatay halk\u0131n\u0131n bar\u0131nma ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layacak \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n ya\u015famsal \u00f6nemini g\u00f6steren bu veriler siyasi iktidar ad\u0131na ger\u00e7ekle\u015fen icraatlarda \u00f6v\u00fcn\u00e7 duyulacak bir tablo olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steriyor. AFAD ve di\u011fer yetkililerin a\u00e7\u0131klamalar\u0131ndan da anla\u015f\u0131l\u0131yor ki; Hatay depremde en a\u011f\u0131r zarar\u0131 g\u00f6rmekle kalmam\u0131\u015f, kal\u0131c\u0131 konut tesliminde de b\u00fcy\u00fck bir adaletsizlikle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rak\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r.\n
Bu haks\u0131zl\u0131\u011f\u0131n bilin\u00e7li bir siyasi tercih oldu\u011funu Cumhurba\u015fkan\u0131\u2019n\u0131n \u201cgarip\u201d a\u00e7\u0131klamas\u0131ndan biliyoruz. Ama bildi\u011fimiz ba\u015fka \u015fey de devlet ciddiyetine sahip \u00fclkelerde yurtta\u015flar\u0131n siyasi tercihlerine, etnik ve inan\u00e7sal nedenlere dayanarak ayr\u0131mc\u0131l\u0131\u011fa u\u011framamas\u0131 gerekti\u011fi. Deprem konutlar\u0131n\u0131n yap\u0131m\u0131 ve teslimi konusunda da Hatay halk\u0131 \u201cgarip\u201d b\u0131rak\u0131ld\u0131.\n
80 bin ki\u015finin hak sahipli\u011finin kabul edilmemi\u015f, 216 bin ki\u015finin ise konteyner kentlerde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131, bir o kadar\u0131n\u0131n da g\u00f6\u00e7 etmek zorunda kald\u0131\u011f\u0131 bir ortamda \u00f6nceli\u011fin kal\u0131c\u0131 konutlara verilmesi gerekir. Oysa bir y\u0131lda bitirilece\u011fi ifade edilen konutlar\u0131n %60\u2019\u0131n\u0131n ihalesi bile yap\u0131lmam\u0131\u015f. \u0130halesi yap\u0131lan toplu kontlar\u0131n da %95\u2019i bile tamamlanmam\u0131\u015ft\u0131r.\n
Kura ve anahtar teslimi tiyatrosu\n
Yukar\u0131da, s\u00fcrekli biti\u011fi iddia edilen, deprem konutlar\u0131 kavram\u0131n\u0131 kulland\u0131k ama bitmi\u015f bir konut yok ortada. Kura \u00e7ekimi sonras\u0131 dernek g\u00f6n\u00fcll\u00fcleri ile kuras\u0131 \u00e7ekilen ta\u015f\u0131nmazlar\u0131 yerinde g\u00f6rmeye gittik. Ne yaz\u0131k ki bu konuda da sadece g\u00f6steri\u015f yap\u0131lm\u0131\u015f ve Hatay halk\u0131 bir kez daha kand\u0131r\u0131lm\u0131\u015f.\n
\u00d6ncelikle belirtelim ki TOK\u0130 taraf\u0131ndan tamamland\u0131\u011f\u0131 iddia edilen Hatay\u2019daki deprem konutlar\u0131 hen\u00fcz tamamlanmam\u0131\u015f.\u00a0 Hatay Valili\u011fi\u2019ne ba\u011fl\u0131 kurumlar\u0131n\u0131n resmi verilerine g\u00f6re in\u015faatlar\u0131n tamamlanma oranlar\u0131 kuras\u0131 \u00e7ekilen konutlar\u0131n ta\u015f\u0131nmaya elveri\u015fli olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 ortaya koyuyor.\n
Hatay\u2019da TOK\u0130 taraf\u0131ndan ihalesi yap\u0131lan deprem konutlar\u0131n\u0131n 23 Ocak 2024 tarihindeki tamamlanma seviyesi; en y\u00fcksek olan Payas \u0130l\u00e7esi \u00c7a\u011flal\u0131k mahallesinde ger\u00e7ekle\u015fmi\u015f. O da %80 seviyesinde. Resmi verilere g\u00f6re kura \u00e7ekimi yap\u0131lan konutlarda tamamlanma seviyesi \u00e7ok daha d\u00fc\u015f\u00fck seviyede.\n
Hatay Valili\u011fi belgeden anla\u015f\u0131l\u0131yor ki 23 Ocak 2024 tarihinde sadece 32.891 deprem konutu i\u00e7in ihale yap\u0131lm\u0131\u015f. Cumhurba\u015fkan\u0131\u2019n\u0131n 03 \u015eubat 2024 tarihli kura \u00e7ekme t\u00f6reninde revize etti\u011fi (daha \u00f6nce 319 bin demi\u015fti) ve y\u0131l sonuna kadar 200 bin konut teslim etme s\u00f6z\u00fcn\u00fc tutmas\u0131 da imk\u00e2ns\u0131z. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00fcy\u00fck oranda yap\u0131laca\u011f\u0131 iddia edilen ihalesi yap\u0131lmayan ve \u00e7ivi dahi \u00e7ak\u0131lmayan konutlar bulunuyor.\n
\u00d6zetle siyasi bir g\u00f6steriyle kal\u0131c\u0131 konutlara dair t\u00f6renler d\u00fczenlenmekle birlikte depremzedenin \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ma\u011fduriyeti devam etmektedir. Bu konu devletin resmi verileriyle oldu\u011fu kadar, derne\u011fimizin \u00e7ekili\u015f sonras\u0131 sahadaki tespitleriyle belirlenmi\u015ftir. A\u00e7\u0131k\u00e7a siyasi iktidar Hatay\u2019da siyasi bir \u015fov yapm\u0131\u015f.\n
Da\u011f fare do\u011furdu\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \n
03 \u015eubat 2024 tarihinde depremin birinci y\u0131l\u0131 dolay\u0131s\u0131yla Deprem Konutlar\u0131 Kura ve Anahtar Teslim T\u00f6renleri Hatay Mustafa Kemal \u00dcniversitesi Spor Salonu\u2019nda Cumhurba\u015fkan\u0131 Recep Tayyip Erdo\u011fan\u2019\u0131n kat\u0131l\u0131m\u0131yla ger\u00e7ekle\u015fti. Bu t\u00f6ren bir devlet t\u00f6reninden \u00e7ok siyasi iktidar\u0131n \u015fov ama\u00e7l\u0131 bir organizasyonuydu ve devlet hazinesinden \u00e7\u0131kan parayla ger\u00e7ekle\u015fti. Nitekim Cumhurba\u015fkan\u0131 halk\u0131n paras\u0131yla ger\u00e7ekle\u015ftirdi\u011fi t\u00f6rende Hatay halk\u0131n\u0131 tehdit eden ve T\u00fcrkiye siyasi tarihine ge\u00e7en, bir \u201cgarip\u201d konu\u015fma yapt\u0131.\n
Hatay Valili\u011fi\u00a0 taraf\u0131ndan depremin birinci y\u0131l\u0131nda yap\u0131lan a\u00e7\u0131klamada 80,323 binan\u0131n y\u0131k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylendi. Ayn\u0131 a\u00e7\u0131klamada 254 bin 717 ki\u015finin hak sahipli\u011fi i\u00e7in ba\u015fvuru yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131, buna kar\u015f\u0131l\u0131k 174 bin 539 ki\u015finin hak sahipli\u011finin kabul edildi\u011fi belirtildi. \u00d6zetle 11 ili kapsayan deprem b\u00f6lgesindeki hak sahiplerinin yar\u0131s\u0131 Hatay\u2019da yer al\u0131yor. Yakla\u015f\u0131k 80 bin ki\u015finin hak sahipli\u011fi de kabul edilmemi\u015f.\n
Bakan \u00d6zhaseki, 02.02.2024 tarihli a\u00e7\u0131klamas\u0131nda;\n
\u201cYap\u0131lan tespitler \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hatay\u2019da 135 bin 589\u2019u konut, 15 bin 599\u2019u i\u015f yeri ve 777\u2019si ah\u0131r olmak \u00fczere toplamda 150 bine yak\u0131n hak sahibi belirledik. Yap\u0131lan detayl\u0131 \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n ard\u0131ndan deprem b\u00f6lgesi genelindeki kesinle\u015fmi\u015f hak sahibi say\u0131m\u0131z ise 390 bin olarak netle\u015fmi\u015ftir. Bug\u00fcnk\u00fc kura t\u00f6renimizle 6 bin 572\u2019si il ve il\u00e7e merkezlerimizde, 703\u2019\u00fc de k\u0131rsalda olmak \u00fczere 7 bin 275 hak sahibinin konutunun anahtar\u0131n\u0131 teslim ediyoruz\u201d demi\u015fti.\n
Cumhurba\u015fkan\u0131 Erdo\u011fan, depremin hemen ard\u0131ndan deprem konutlar\u0131n\u0131n 1 y\u0131l i\u00e7inde yap\u0131laca\u011f\u0131 ve yurtta\u015flara teslim edilece\u011fi s\u00f6z\u00fc vermi\u015fti. Se\u00e7im \u00f6ncesi verilen bu s\u00f6z\u00fcn tutulmayaca\u011f\u0131 belliydi. Da\u011f fara do\u011furdu ve depremin 1. Y\u0131l\u0131n\u0131n sonunda Hatay\u2019da konut yalanlar\u0131 r\u00fczgar\u0131 esti.\n
Bir y\u0131l\u0131n ard\u0131ndan yap\u0131lan kura \u00e7ekimleri neticesinde konutlar\u0131n bitti\u011fi varsay\u0131lsa dahi Hatay\u2019da depremzedeye verilen s\u00f6z\u00fcn ancak % 4,4\u2019\u00fcn\u00fcn tuttu\u011fu g\u00f6r\u00fcl\u00fcyor. T\u00fcm deprem b\u00f6lgesinde tamamland\u0131\u011f\u0131 iddia edilen ve depremin birinci y\u0131l\u0131nda kura \u00e7ekimi yap\u0131lan konut say\u0131s\u0131 ise Cumhurba\u015fkan\u0131 taraf\u0131ndan vaat edilenin ancak %17\u2019sine denk geliyor.\n
Devlet s\u0131rr\u0131 gibi saklanan konut bedeli\n
Hak sahibi olan ve kura \u00e7ekimine kat\u0131lan depremzedelere konutlar i\u00e7in ne kadar \u00f6deme yapacaklar\u0131n\u0131 sorduk. Ald\u0131\u011f\u0131m\u0131z yan\u0131t \u201c bilmiyoruz\u201d \u015feklinde oldu.\u00a0 Bu konuda fiyat g\u00fcncellemesi yapacaklar\u0131n\u0131 bu y\u00fczden kendilerine bilgi verilmedi\u011fini a\u00e7\u0131klad\u0131lar.\n
T\u00fcrkiye\u2019de art\u0131k \u2018TOK\u0130 ma\u011fdurlar\u0131\u2019 diye bir kavram var.\u00a0 G\u00f6r\u00fcnen o ki Hatayl\u0131 depremzedeler de TOK\u0130 ma\u011fdurlar\u0131 kervan\u0131n\u0131 kat\u0131lmak \u00fczere.\n
\u0130lgili yasaya g\u00f6re (7269 say\u0131l\u0131 yasa) bilinenler \u015funlar;\n\nKonut ve Ah\u0131r yard\u0131mlar\u0131 i\u00e7in yap\u0131lacak bor\u00e7land\u0131rmalar faizsiz olacak,\nKonut, Ah\u0131r ve Samanl\u0131k yard\u0131mlar\u0131 i\u00e7in yap\u0131lacak bor\u00e7land\u0131rma bedelleri ilk 2 y\u0131l \u00f6demesiz sonraki 18 y\u0131lda e\u015fit taksitler halinde tahsil edilecek,\n\u0130\u015fyeri yard\u0131mlar\u0131 i\u00e7in yap\u0131lacak bor\u00e7land\u0131rmalar y\u0131ll\u0131k %4 faize tabii tutulacak, yap\u0131lacak bor\u00e7land\u0131rma bedelleri ilk 2 y\u0131l \u00f6demesiz, sonraki 8 y\u0131lda e\u015fit taksitler halinde tahsil edilecek.\n\n
Bir s\u0131r gibi saklanan ise depremzedenin 18 y\u0131l boyunca her ay \u00f6deyece\u011fi taksit bedeli.\n
TOK\u0130\u2019nin ortalama 100 metrekarelik daire maliyeti bay\u0131nd\u0131rl\u0131k birim fiyatlar\u0131na g\u00f6re 800 bin ile 1.5 milyon aras\u0131nda mal edece\u011fi tahmin ediliyor. Konut bedeline kar\u015f\u0131l\u0131k depremzededen en az 8 ile 10 kat\u0131 para al\u0131naca\u011f\u0131 iddia edilmektedir. Bu rakamlara \u00c7evre ve \u015eehircilik Bakanl\u0131\u011f\u0131 ile ihaleyi alan firmalar aras\u0131ndaki s\u00f6zle\u015fmelere dayanarak tahmin edebiliyoruz.\n
\u0130haleler pazarl\u0131k usul\u00fc yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in kamuoyunun ihale bedelleri konusunda bilgisi olam\u0131yor. Bu nedenle dudak u\u00e7uklatan maliyetlerin s\u00f6z konusu oldu\u011fu s\u00fcrekli vurgulan\u0131yor.\n
Depremzedenin \u00f6deyece\u011fi taksit miktar\u0131n\u0131n asgari \u00fccretin \u00fcst\u00fcnde bir rakam olaca\u011f\u0131n\u0131 tahmin etmek zor de\u011fil. Depremzedelerin tahmin edilen bedelleri \u00f6demesinin m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 a\u00e7\u0131k.\n
Kald\u0131 ki 16 \u015eubat 2024 tarihinde bas\u0131na yans\u0131yan bir haber konutlar\u0131n teslim edilmedi\u011fini ve bedellerinin ne kadar oldu\u011funun belirtilmedi\u011fini a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koyuyor;\n
\u201cKura \u00e7ekiminin ard\u0131nda hak sahipleri, \u00f6n s\u00f6zle\u015fmeyi imzalamaya ba\u015flad\u0131lar. Payas il\u00e7esi \u00c7a\u011flal\u0131k Mahallesi\u2019nde depreme yakalanan ve 57 ya\u015f\u0131nda olan Halil Can, 3 \u015eubat tarihinde ger\u00e7ekle\u015ftirilen kura \u00e7ekiminde ev sahipli\u011fi hakk\u0131n\u0131 kazand\u0131. Yeni evinde oturmak i\u00e7in sab\u0131rs\u0131zlanan afetzede Can, TOK\u0130 Konutlar\u0131 i\u00e7in \u00f6n s\u00f6zle\u015fme belgelerini imzalad\u0131. En k\u0131sa zamanda yeni evinde ya\u015fayacak olan Can, yeni evinde yeni an\u0131lar biriktirmek i\u00e7in \u00e7ok heyecanlan\u0131yor\u201d\n
Bu konuda a\u00e7\u0131kl\u0131k olmamas\u0131 \u201cdepremzedenin ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 afeti istismar edecek bir zihniyete\u201d i\u015faret ediyor.\u00a0 K\u0131r\u0131khan\u2019da kura \u00e7eken D.E. ile g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcm\u00fczde bize aktard\u0131klar\u0131 kayg\u0131m\u0131z\u0131n hakl\u0131l\u0131\u011f\u0131na i\u015faret ediyor.\n
\u201cNe kadar \u00f6deyece\u011fimizi bilmiyoruz. Elektrik-su ba\u011flanmad\u0131. Bize anahtar da teslim edilmedi. Yollar yap\u0131lmam\u0131\u015f. Ne zaman ta\u015f\u0131naca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 bilmiyoruz. Siyasiler sadece ac\u0131m\u0131z\u0131 kullan\u0131yorlar. Hayattan b\u0131kt\u0131rd\u0131lar. Ya bir i\u015fi do\u011fru yapsalar bari. Hep yalan-dolan i\u00e7indeler.\u201d\n
Sosyal Haklar Derne\u011fi olarak, Hatay\u2019da deprem su\u00e7lar\u0131yla m\u00fccadele ederken ayr\u0131ca \u201cdeprem yalanlar\u0131yla\u201d da m\u00fccadele etmek zorunda kal\u0131yoruz. Hatay halk\u0131n\u0131n ya\u015fad\u0131klar\u0131n\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc g\u00f6rmek istemeyen, ya\u015fanan ac\u0131n\u0131n derinli\u011fini alg\u0131lamaktan uzak y\u00f6neticiler ya\u015fanan sorunlara \u00e7\u00f6z\u00fcm \u00fcretemiyorlar. Halk\u0131n ya\u015fad\u0131klar\u0131ndan bihaber y\u00f6neticiler Hatay halk\u0131n\u0131n ac\u0131lar\u0131na ac\u0131 kat\u0131yor.\n
Bir sosyal hak olarak konut\n
\u0130nsan\u0131n insan onuruna yara\u015f\u0131r bir hayat ya\u015fayabilmesi i\u00e7in baz\u0131 sosyal ve fiziksel ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131lanmas\u0131 gerekiyor. Sosyal ihtiya\u00e7lardan kas\u0131t sevgi, de\u011fer-sayg\u0131nl\u0131k, ait olma, g\u00fcvenlik, k\u00fclt\u00fcrel faaliyetler; fiziksel ihtiya\u00e7lardan kas\u0131t da giyecek, sa\u011fl\u0131kl\u0131 g\u0131daya eri\u015fim, uyku, dinlenme ve bar\u0131nma gibi ihtiya\u00e7lard\u0131r. Fiziksel ihtiya\u00e7lar\u0131n ba\u015f\u0131nda gelen bar\u0131nma ya da konut hakk\u0131 diye ifade edilen hak, sosyal bir hak oldu\u011fu kadar modern toplumlarda ayn\u0131 zamanda bir insan hakk\u0131d\u0131r. Ulusal ve uluslararas\u0131 bir\u00e7ok s\u00f6zle\u015fmede yer almaktad\u0131r.\n
Konut ya da bar\u0131nma hakk\u0131, hem TC Anayasas\u0131\u2019nda hem de Evrensel \u0130nsan Haklar\u0131 Bildirgesi\u2019nde vurgulanan temel bir insan hakk\u0131d\u0131r. Avrupa Sosyal \u015eart\u0131 (AS\u015e) veya Birle\u015fmi\u015f Milletler Ekonomik ve Sosyal ve K\u00fclt\u00fcrel Haklar S\u00f6zle\u015fmesi (ESKHS) gibi uluslararas\u0131 belgelerde de kontu hakk\u0131 kendisine yer bulur. Bu hakk\u0131n nas\u0131l tesis edilece\u011fi, adil eri\u015fiminin nas\u0131l sa\u011flanaca\u011f\u0131 ve nas\u0131l g\u00fcvence alt\u0131na al\u0131naca\u011f\u0131na dair detaylar\u0131 i\u00e7ermese de TC Anayasas\u0131\u2019n\u0131n 57. Maddesi \u015f\u00f6yle der: \u201cDevlet, \u015fehirlerin \u00f6zelliklerini ve \u00e7evre \u015fartlar\u0131n\u0131 g\u00f6zeten bir planlama \u00e7er\u00e7evesinde, konut ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layacak tedbirleri al\u0131r, ayr\u0131ca toplu konut te\u015febb\u00fcslerini destekler.\u201d h\u00fckm\u00fcne yer verilmi\u015ftir.\u00a0 Bu maddede devletin konut yap\u0131m\u0131n\u0131 destekleyici rol\u00fcn\u00fcn yan\u0131 s\u0131ra, d\u00fczenli kentle\u015fme ve \u00e7evre \u015fartlar\u0131n\u0131 da g\u00f6zeterek planlay\u0131c\u0131 rol\u00fcne de vurgu yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Yani devlet bir yandan herkes i\u00e7in yeterli konut sa\u011flamakla y\u00fck\u00fcml\u00fcyken, di\u011fer taraftan da k\u00f6t\u00fc \u015fehirle\u015fmeyi \u00f6nleyici tedbirler almal\u0131d\u0131r.\n
Birle\u015fmi\u015f Milletler Konut Hakk\u0131 Raport\u00f6rl\u00fc\u011f\u00fc ise konut hakk\u0131n\u0131 \u201cya\u015famaya elveri\u015fli konut hakk\u0131\u201d olarak geni\u015fletiyor ve s\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilir, insanl\u0131k onuruna yak\u0131\u015f\u0131r bir ya\u015fam i\u00e7in konutun gerekli ko\u015fullar\u0131n\u0131 tan\u0131ml\u0131yor.\n
Ayr\u0131ca konut ve konut hakk\u0131 bir\u00e7ok kanun h\u00fckm\u00fcnde yer al\u0131r; 5393 say\u0131l\u0131 Belediye Kanunu, 5216 say\u0131l\u0131 B\u00fcy\u00fck\u015fehir Belediye Kanunu, 5302 say\u0131l\u0131 \u0130l \u00d6zel \u0130daresi Kanunu, 2985 say\u0131l\u0131 Toplu Konut Kanunu, 6306 say\u0131l\u0131 Afet Riski Alt\u0131ndaki Alanlar\u0131n D\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesi Hakk\u0131nda Kanun ve son olarak 5366 say\u0131l\u0131 Y\u0131pranan Tarihi ve K\u00fclt\u00fcrel Ta\u015f\u0131nmaz Varl\u0131klar\u0131n Yenilenerek Korunmas\u0131 ve Ya\u015fat\u0131larak Kullan\u0131lmas\u0131 Hakk\u0131nda Kanun.\n
Ya\u015famaya elveri\u015fli konut\n
Konut derken kast edilen d\u00f6rt duvar, bir \u00e7at\u0131dan ibaret\u00a0 bir yap\u0131 de\u011fildir. BM\u2019nin tan\u0131mlad\u0131\u011f\u0131 \u201cya\u015famaya elveri\u015fli konut hakk\u0131\u201d kavram\u0131 bu noktada \u00f6nemli bir \u00e7er\u00e7eve ortaya koyuyor. Kurum, insanl\u0131k onuruna yak\u0131\u015f\u0131r bir ya\u015fam s\u00fcrmeyi m\u00fcmk\u00fcn k\u0131lacak konut i\u00e7in gerekli yedi ko\u015fulu \u015f\u00f6yle tan\u0131ml\u0131yor: Kullan\u0131m Hakk\u0131n\u0131n Yasal G\u00fcvenli\u011fi: Zorla tahliyelere kar\u015f\u0131 ve tehditleri, tacizleri, ayr\u0131mc\u0131l\u0131\u011f\u0131 bertaraf etmek ad\u0131na hanelerin g\u00fcvenli k\u0131l\u0131nmas\u0131. Bu madde, konut hakk\u0131n\u0131n sadece m\u00fclkiyet hakk\u0131 \u00e7er\u00e7evesinde de\u011ferlendirilmemesi gerekti\u011fini, m\u00fclk sahibi olmayanlar\u0131n da konutta g\u00fcvende, aidiyet hissiyle ya\u015famaya hakk\u0131 oldu\u011funu belirliyor.\n
Kentsel Hizmetlerin Kullan\u0131labilirli\u011fi: \n
Temiz i\u00e7me suyu, elektrik, g\u00fcvenli ve konforlu \u0131s\u0131nma gibi bir\u00e7ok hizmete e\u015fit eri\u015fimin olmas\u0131.\n
\u00d6denebilirlik: \n
Konut harcamas\u0131na ayr\u0131lan pay\u0131n hane halk\u0131 b\u00fct\u00e7esini sarsmamas\u0131, \u00f6yle ki hanelerin di\u011fer ihtiya\u00e7lar\u0131na yeterli b\u00fct\u00e7eyi ay\u0131rabilmesi. Buna g\u00f6re hanehalk\u0131 b\u00fct\u00e7esinin en fazla y\u00fczde 30\u2019u konut masraflar\u0131na ayr\u0131lmal\u0131d\u0131r.\n
Ya\u015fanabilirlik (Oturulabilirlik):\n
Konutun sundu\u011fu fiziksel nitelikler. Yeterli \u015fekilde havaland\u0131r\u0131labilen, g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 alan, rutubet sorunu olmayan, balkon gibi a\u00e7\u0131k alanlar\u0131 bulunan, k\u0131sacas\u0131 fiziksel ve ruhsal sa\u011fl\u0131\u011f\u0131m\u0131za iyi gelen bir konut.\n
Eri\u015filebilirlik: \n
Engelliler, ya\u015fl\u0131lar, kad\u0131nlar, \u00e7ocuklar gibi dezavantajl\u0131 gruplar\u0131n spesifik ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 g\u00f6zeten, sa\u011fl\u0131kl\u0131 ve konforlu \u015fekilde ya\u015famas\u0131na imk\u00e2n veren konut, konut \u00e7evresi; \u00f6rne\u011fin bir apartmanda asans\u00f6r\u00fcn bulunmas\u0131 veya bir \u00e7ocu\u011fun y\u00fcr\u00fcme mesafesinde oyun park\u0131na ula\u015fabilmesi gibi.\n
Konum: \n
Konutun sa\u011fl\u0131k hizmetlerine, okullara, istihdam olanaklar\u0131na, sosyal tesislere kolay eri\u015filebilir konumda olmas\u0131. Di\u011fer yandan sa\u011flam olmayan zeminlerde veya sa\u011fl\u0131k hakk\u0131n\u0131 tehdit eden kirli b\u00f6lgelerde (sanayi alanlar\u0131 gibi) in\u015fa edilmemeleri gerekti\u011finin alt\u0131 \u00e7iziliyor.\n
K\u00fclt\u00fcrel Elveri\u015flilik: \n
Konutun, bulundu\u011fu \u00e7evrenin k\u00fclt\u00fcrel kimli\u011fine ve ya\u015fam bi\u00e7imine uygun \u015fekilde in\u015fa edilmesi. Yani in\u015faatta veya mimarl\u0131kta modern tekniklerin kullan\u0131lmas\u0131n\u0131n konutun k\u00fclt\u00fcrel boyutunu arka plana atmamas\u0131 gerekti\u011fi ifade ediliyor.\n
\u0130nsan haklar\u0131, \u00f6z\u00fcnde, insan onuruna yara\u015f\u0131r haklara sahip olmay\u0131 ifade etmektedir. \u0130nsan bir \u00e7ad\u0131rda, d\u00f6rt duvar ve bir \u00e7at\u0131dan olu\u015fan bir evde ya da barakada bar\u0131nabilir. E\u011fer sadece bir bar\u0131nmadan bahsediyorsak bunlar yeterli gelebilir. Ama s\u00f6z konusu olan insan onuruna yara\u015f\u0131r bir konut ya da bar\u0131nma hakk\u0131d\u0131r. T\u00fcm insanlar ya\u015fanabilir, kentsel hizmetlere ula\u015f\u0131m\u0131 kolay, eri\u015filebilir, mali y\u00f6nden \u00f6denebilir bir konutta ya\u015famay\u0131 hak etmektedir.\n
\u00dclkemiz mevzuat\u0131nda konut hakk\u0131 yer al\u0131yor olabilir. Ama hukuki olarak bu hakk\u0131n yer al\u0131yor olmas\u0131 uygulamada yurtta\u015flar\u0131n bu haktan faydaland\u0131klar\u0131 anlam\u0131na gelmemektedir. Depremden bu yana konut ve bar\u0131nma alan\u0131nda depremzedelerin ya\u015fad\u0131klar\u0131 sorunlar ve maruz kald\u0131klar\u0131 tav\u0131rlar bu temel hakk\u0131n sadece ka\u011f\u0131t \u00fczerinde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir.\n
T\u00dc\u0130K verilerine g\u00f6re AK Parti\u2019nin iktidara geldi\u011fi 2002 y\u0131l\u0131ndaki kirac\u0131 oran\u0131 toplam n\u00fcfusun %18\u2019i iken bu oran 2018 y\u0131l\u0131nda %28\u2019i ge\u00e7mi\u015ftir. Ev sahibi olan ki\u015filerin say\u0131s\u0131ndaki dramatik azalmaya (%73\u2019ten %56\u2019ya) da bak\u0131l\u0131rsa, yak\u0131n gelecekte kirac\u0131 say\u0131s\u0131n\u0131n ev sahibi say\u0131s\u0131n\u0131 a\u015fmas\u0131 hi\u00e7 de s\u00fcrpriz de\u011fildir.\n
Hatay\u2019da TOK\u0130 yalanlar\u0131 ve skandal uygulamalar bitmiyor\n
Hatay\u2019da kal\u0131c\u0131 konut yalanlar\u0131 bitmiyor. TOK\u0130 in\u015faatlar\u0131nda hala bir dizi eksiklik ya\u015fan\u0131yor. Bu eksiklikler hayati \u00f6nem ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 halde siyasi iktidar\u0131n oy kayg\u0131s\u0131 ve rant hevesi u\u011fruna Hatay halk\u0131n\u0131n g\u00f6z g\u00f6re g\u00f6re ma\u011fdur ediliyor.\n
2024 \u015eubat ay\u0131nda g\u00f6zlemledi\u011fimiz TOK\u0130 konutlar\u0131na dair yalanlar ve skandallar;\n
\u015eubat 2024 itibariyle kal\u0131c\u0131 konut in\u015faatlar\u0131n\u0131n ciddiyetten uzak, insan hayat\u0131n\u0131 \u00f6ncelemeyen ve maliyeti d\u00fc\u015f\u00fck tutma ad\u0131na y\u00f6netmeliklere ayk\u0131r\u0131 olarak in\u015fa edildi\u011fine dair ald\u0131\u011f\u0131m\u0131z duyumlar\u0131 gazeteci Veysel C\u0131nc\u0131k belgeledi. \u0130n\u015faat sahas\u0131na giden gazeteci Veysel C\u0131nc\u0131k konutlar\u0131n beton kolonlar\u0131n\u0131 foto\u011fraflay\u0131p videoya da kaydetti. Foto\u011fraflarda da a\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi kolon demirleri a\u00e7\u0131kta ve daha \u015fimdiden paslanm\u0131\u015f vaziyette. \u0130skenderun Cebike\u2019deki TOK\u0130 konutlar\u0131n\u0131n i\u00e7ler ac\u0131s\u0131 halini g\u00f6r\u00fcnt\u00fcleyen gazeteci Veysel C\u0131nc\u0131k haberinde \u015funlar\u0131 aktard\u0131;\n
\u201c \u0130zlemi\u015f oldu\u011funuz bu g\u00f6r\u00fcnt\u00fcler depremde hasar g\u00f6rm\u00fc\u015f bir binaya ait de\u011fil. Buras\u0131 \u0130skenderun TOK\u0130 konutlar\u0131. Depremzedeler i\u00e7in yap\u0131lan TOK\u0130 konutlar\u0131. G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz gibi kolanlarda \u00e7ok b\u00fcy\u00fck hasarlar var. TOK\u0130 acaba depremde evi y\u0131k\u0131lanlara yeni evler mi yap\u0131yor yoksa yeni mezarlar m\u0131 yap\u0131yor? Yetkililerle g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcm. Durumdan haberdarlarm\u0131\u015f. Teknik g\u00fc\u00e7lendirmeleri yapt\u0131klar\u0131n\u0131 s\u00f6ylediler. Hi\u00e7bir sorun yokmu\u015f. Takdir kamuoyunun.\u201d\n
Kura ve anahtar teslim i\u015fleminin aceleye getirip, sonra da devlet ad\u0131na hareket edenlerin i\u015f bilmezli\u011finin bedelini ma\u011fdur olan halka \u00f6deten bir zihniyetle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131yay\u0131z. Depremde s\u0131ras\u0131nda \u0130skenderun\u2019da ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 bina y\u0131k\u0131lan Havva Can, ya\u015fad\u0131klar\u0131n\u0131 s\u00f6yle aktar\u0131yor; \u201cE-devlet uygulamas\u0131ndan kura sonu\u00e7lar\u0131na bakt\u0131\u011f\u0131mda TOK\u0130 \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rd\u00fcm. Yakla\u015f\u0131k iki hafta sonra AFAD\u2019dan arad\u0131lar, \u2018Sizin daire numaran\u0131z 9 de\u011fil 10. Daire hem size hem ger\u00e7ek 10 numaraya hem de \u00fcst kat\u0131n\u0131zdaki ki\u015fiye \u00e7\u0131kt\u0131, gelin ve hakk\u0131n\u0131zdan feragat etti\u011finize ili\u015fkin belge imzalay\u0131n\u2019 dediler\u201d.\n
Son olarak Hatay Valili\u011fi 24 \u015eubat 2024 tarihi itibariyle depremden bu yana TOK\u0130 taraf\u0131ndan yap\u0131lm\u0131\u015f olan 41 ihaleye dair bilgilere g\u00f6re 16 ihalede hen\u00fcz kazma dahi \u00e7ak\u0131lmam\u0131\u015f. Buna g\u00f6re 2024 y\u0131l\u0131n\u0131n sonuna kadar toplamda 38.222 konut yap\u0131lacak. Ancak kuras\u0131 \u00e7ekilen ve anahtar teslim yap\u0131lan konutlar\u0131n dahi hen\u00fcz tamamlanmad\u0131\u011f\u0131 dikkate al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda depremzedelerden olu\u015fan devasa \u201cTOK\u0130 ma\u011fdurlar\u0131 ordusu\u201d yarat\u0131l\u0131yor. Valilik verilerine g\u00f6re hali haz\u0131rda ihalesi yap\u0131lan konutlar\u0131n %28,7\u2019sinde hi\u00e7 ba\u015flanmam\u0131\u015f,%38\u20198\u2019inin yar\u0131s\u0131 dahi tamamlanmam\u0131\u015f, %37,3\u2019\u00fcnde ise maksimum tamamlanma seviyesi ise %80\u2019e ancak ula\u015fm\u0131\u015f. Depremin ikinci y\u0131l\u0131nda da hedeflenen kal\u0131c\u0131 konutlara Hatay\u2019l\u0131 depremzedelerin ula\u015fmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn g\u00f6r\u00fcnm\u00fcyor. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k tar\u0131m alanlar\u0131n\u0131n devlet eliyle talan\u0131 son h\u0131zla devam ediyor. \u00d6rne\u011fin \u00fczerinde yakla\u015f\u0131k 30 bin zeytin a\u011fac\u0131 bulunan Hatay\u2019\u0131n Defne \u0130l\u00e7esi Tavla mahallesinde bir k\u0131sm\u0131 hazineye bir k\u0131sm\u0131 ise vatanda\u015fa ait olan yakla\u015f\u0131k 100 d\u00f6n\u00fcml\u00fck arazi acele kamula\u015ft\u0131rma yoluyla TOK\u0130\u2019ye devredildi.\n
Depremzedeye konut yap\u0131laca\u011f\u0131 bahane edilerek rant ama\u00e7l\u0131 ya\u011fma son h\u0131zla devam ediyor. Rezerv alan\u0131 bahanesiyle de depremde sa\u011flam kalan binalar\u0131n da y\u0131k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 uygulamalar bir b\u00fct\u00fcn olarak de\u011ferlendirildi\u011finde;\n\nHatay\u2019l\u0131 depremzedeler kal\u0131c\u0131 konutlara kavu\u015fam\u0131yor, en az 5 y\u0131l da kavu\u015famayacak gibi g\u00f6r\u00fcl\u00fcyor,\nHatayl\u0131 depremzedelerden devasa bir TOK\u0130 ma\u011fdurlar\u0131 ordusu olu\u015fuyor,\nHatay\u2019l\u0131 depremzedelerin tar\u0131m ve ya\u015fam alanlar\u0131 rant u\u011fruna ya\u011fmalan\u0131yor,\nHatay\u2019l\u0131 depremzedeler \u201crezerv alan\u0131 ve acele kamula\u015ft\u0131rma\u201d \u2018ter\u00f6r\u00fc\u2019 ile bir kez daha ma\u011fdur ediliyor.\n\n
Evrensel Haklar \u0130\u00e7in Hukuk\u00e7ular Derne\u011fi raporundan:\n\nDeprem b\u00f6lgesinde inceleme yapan insan haklar\u0131 \u00f6rg\u00fctleri taraf\u0131ndan haz\u0131rlanan \u00f6n g\u00f6zlem raporunda 45 ge\u00e7ici bar\u0131nma alanlar\u0131n\u0131n h\u0131zla olu\u015fturulmad\u0131\u011f\u0131, buralarda kay\u0131t tutulmad\u0131\u011f\u0131, ya\u015f, cinsiyet, engellilik, farkl\u0131 ihtiya\u00e7lara sahip gruplar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 ve talepleri g\u00f6rmezden gelinerek genel bir yard\u0131m mobilizasyonunu ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi, ge\u00e7ici bar\u0131nma ihtiyac\u0131 \u00e7er\u00e7evesinde k\u0131\u015fl\u0131k \u00e7ad\u0131r\u0131n, \u00e7ad\u0131r zeminlerinin g\u00f6zetilmedi\u011fi, g\u00fcvenli \u0131s\u0131nma ara\u00e7lar\u0131n\u0131n, yak\u0131t, g\u0131da \u00e7e\u015fitlili\u011finin, bebeklere y\u00f6nelik mama tedarikinin k\u0131z \u00e7ocuklar\u0131 ve kad\u0131nlar i\u00e7in ped ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131n d\u00fczenli ve s\u00fcrekli temin edilemedi\u011fi, yeti\u015fkin bezlerinin, \u00e7ad\u0131r izolasyonunun, battaniye, yatak, \u00e7ocuk alanlar\u0131 ve oyun setlerinin, kitap ve ortak alan \u00e7ad\u0131rlar\u0131n \u00f6ncelikli ihtiya\u00e7lar olarak \u00f6ne \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, ge\u00e7ici bar\u0131nma alanlar\u0131nda ya\u015f gruplar\u0131na \u00f6zg\u00fc d\u00fczenli sa\u011fl\u0131k ve psikososyalmekanlar\u0131n\u0131n olu\u015fturulmas\u0131 gerekti\u011fi belirtilmi\u015ftir.\n\nBirle\u015fmi\u015f Milletler M\u00fclteciler Y\u00fcksek Komiserli\u011fine g\u00f6re afet sonras\u0131 d\u00f6rt ana bar\u0131nma \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fc bulunmaktad\u0131r. Bu \u00e7\u00f6z\u00fcmler: \u00e7ad\u0131r ve plastik \u00f6rt\u00fcler, konteynerler, prefabrik yap\u0131lar ve uygun fiyatl\u0131 kiralama olanaklar\u0131n\u0131n sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. Mevcut devlet politikalar\u0131 a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 olarak bu \u00e7\u00f6z\u00fcmlerden ilk ikisinin tercih edildi\u011fini, verilen kira yard\u0131mlar\u0131n\u0131n s\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilir bir ekonomik kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Ge\u00e7ici yerle\u015fim alanlar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan depremzedelerin ise kendi \u00e7\u00f6z\u00fcmlerini bulmaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Sivil toplum \u00f6rg\u00fctlerinin tespitlerine g\u00f6re resmi makamlar taraf\u0131ndan temel ihtiya\u00e7lar\u0131n da\u011f\u0131t\u0131m\u0131ndaki yer se\u00e7imi, \u00f6nceliklendirme, da\u011f\u0131t\u0131lacak ki\u015fi, kesim ve gruplar\u0131n belirlenmesinde ayr\u0131mc\u0131l\u0131k s\u00f6z konusu olmu\u015ftur. K\u00fcrt, Alevi, Arap, Roman, Dom ve Abdallar\u0131n ikamet etti\u011fi b\u00f6lgelerde desteklerden ya ge\u00e7 yararland\u0131\u011f\u0131 ya da hi\u00e7 yararlanmad\u0131\u011f\u0131, \u00e7ocuk, kad\u0131n, LGBT\u0130+, engelli, gen\u00e7 ve ya\u015fl\u0131lara \u00f6zg\u00fc ihtiya\u00e7lara y\u00f6nelik bir afet politikas\u0131 uygulanmad\u0131\u011f\u0131 tespit edilmi\u015ftir.\n\nYo\u011fun ve h\u0131zland\u0131r\u0131lm\u0131\u015f in\u015faat faaliyetlerinin deprem b\u00f6lgelerinde yer alan yerle\u015fim yerlerinin k\u00fclt\u00fcrel dokusuna, ekolojiye ve toplum sa\u011fl\u0131\u011f\u0131na etkilerine ili\u015fkin yeterli planlama yap\u0131lmad\u0131\u011f\u0131nda uzun erimli ve geri d\u00f6n\u00fclemez sorunlara sebebiyet verece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. Asbest ve kadmiyum i\u00e7eren in\u015faat molozlar\u0131n\u0131n 280\u2019den fazla ku\u015f t\u00fcr\u00fcne ev sahipli\u011fi yapan Milleyha Ku\u015f Cenneti ve ge\u00e7ici bar\u0131nma alanlar\u0131 bulunan b\u00f6lgelerin yak\u0131nlar\u0131na bo\u015falt\u0131lmas\u0131 bu bak\u0131mdan \u00f6nemli \u00f6rneklerdir. Yap\u0131lacak her t\u00fcr yeniden in\u015fa faaliyetinin \u00e7evresel bak\u0131mdan s\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilir, deprem b\u00f6lgesindeki halk\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131lanmas\u0131na imk\u00e2n veren, \u00e7ok k\u00fclt\u00fcrl\u00fc kent yap\u0131lar\u0131n\u0131 koruyacak \u015fekilde planlanmas\u0131 elzemdir.\n\n\n","created_at":"2024-03-02T07:37:09.000000Z","updated_at":"2024-03-02T07:37:09.000000Z"}